RIJKSMUSEUM EXPOSITIE BIEDT KIJKJE THUIS IN DE 17DE EEUW & IN DE BEROEMDE POPPENHUIZEN
De nieuwe expositie Thuis in de 17de eeuw, nu in het Rijksmuseum, is geïnspireerd op 2 bekende zeventiende-eeuwse poppenhuizen. Frisse toevoeging is de expositievormgeving met kartonnen decors, kijkdozen en props bedacht door theatermaker Steef de Jong.
In tegenstelling tot schilderijen uit de 17de eeuw, met mensen op hun mooist en rijkst, toont deze expositie géén ideaalplaatje. Thuis in de 17e eeuw toont een realistisch inkijkje aan de hand van zo’n 150 alledaagse spullen. Van borstels, bed, olielamp, ondergoed, kookgerei, kandelaars, kannen, beddenpan tot bezems en veel meer.
Zo ontdek je hoe jong, oud, rijk en arm 400 jaar geleden écht leefden in Nederland. Hoe ze ’s morgensvroeg zich aankleedden en mooi maakten, hoe ze aten, rouwden en hoe ze zich ’s avonds vermaakten bij kaarslicht.
STRIJK- & PRONKKAMER
Uitgangspunt van de expositie zijn de enorme poppenhuizen, in die tijd allesbehalve speelgoed maar meesterlijke pronkstukken. Zoals het luxe poppenhuis ingericht door Petronella Dunois, met acht kamers waaronder pronkkamers maar ook een strijkkamertje. Voor elke huishoudelijke activiteit was er een speciaal kamertje. Zo’n huis kostte toen evenveel als een echt grachtenpand.
In schril contrast met het poppenhuis van Petronella staat een kobaltblauw geschilderde kartonnen kast met de bezittingen van een arme Zwollenaar die geen tafel of stoel bezat, maar slechts beddengoed, textiel, kookspullen en schaaltjes. Ook de onmisbare beddenpan met opvallend lange steel die het bed voorverwarmde ontbreekt niet in het door Steef de Jong in karton nagemaakte huisje.
Detail kraamkamer
ZIEKTEKIEMEN & ONDERGOED
Bij de uiteenlopende alledaagse spullen hoort ook ondergoed, zoals een lang, wit linnenhemd. Linnengoed was belangrijk, niet alleen voor zweten, maar vooral om vuiligheid op te nemen. Onderkleding werd vaker gewassen dan het lichaam, omdat de mensen dachten het wassen met warm water de huidporiën zou openen (wat klopt) zodat ziektekiemen het lichaam konden dringen (wat niet klopt).
In het Rijksmuseum staat een gaaf, voetlang mannenlinnenhemd dat ontzettend modern oogt. Het zelfde geldt voor een verbazingwekkend gaaf pastelkleurig rijglijfje met baleinen en vetersluiting. Rijk en arm regen hun taille in en stuwden de borsten pront omhoog. Ter hoogte van de korset-armsgaten zijn de mouwen gestrikt. Fun fact: rijke vrouwen bezaten speciale rijgnaalden van zilver die het rijgen makkelijker maakten. Op begin zeventiende-eeuwse portretten is te zien hoe die naald als sierobject in het haar werd gestoken. Altijd bij de hand.
PLOOIKRAAG & PORTEFRAIS
In de prettige leesbare en prachtig vormgegeven catalogus van Irma Boom Office, lees je meer van dit soort weetjes over het dagelijkse leven in de 17de eeuw (van toiletartikelen tot slaapkamergeheimen!).
Nog een uniek stuk van textiel op de expositie is de enige plooikraag in Nederland. Een witte linnenplooikraag werd zowel gedragen door mannen en vrouwen en was in het begin van de 17de eeuw een in het oog springend modeaccessoire – dat steeds groter en groter werden. Zeventien meter stof bevat het exemplaar van het Rijks dat aan de achterkant omhoog werd ‘gestut’ door een portefrais, een speciale metalen constructie.
Steef de Jongs ingenieuze en fantasievolle kartonnen bouwsels geven de tentoongestelde spullen lucht en vrolijkheid. Vergeet vooral niet je hoofd door een gat te steken van de kartonnen kijkdoos met daarin een raadselachtige hansje-in-de-kelder-schaal. Doet een andere bezoeker dat toevallig ook, dan begrijp je dat ook jij een 17de-eeuwse (geschilderde) plooikraag draagt. De Jong vertelde tijdens een rondleiding dat hij na afloop van de expositie het karton wil hergebruiken voor nieuwe theaterdecors.
Rijksmuseum. Thuis in de 17de eeuw t/m 11 januari 2026. Check het programma voor de prikkelvrije avondopenstelling, lezingen en audiotours tot rondleidingen voor blinde en slechtziende bezoekers.
Voor het educatieve aanbod wordt onder meer samengewerkt met Sam en Julia van Karina Schaapmans beroemde Muizenhuis. Speciaal voor de tentoonstelling verschijnt ook een muis met plooikraag. Dit is een exclusieve editie en alleen verkrijgbaar in het Rijksmuseum.
